We piekeren wat af, vooral ’s nachts. Een stomme opmerking van een onbekend persoon in de supermarkt kan je zomaar urenlang wakker houden. Waarom schieten je hersenen ’s nachts vaker in de piekerstand? LMcare-psycholoog Jenneken Langen weet er alles van en heeft een paar tips om uit die piekerstand te komen.
“Denken leidt tot actie, piekeren leidt tot niets”, vertelt Jenneken. “Nadenken is goed: dat hebben we nodig. Met nadenken kun je problemen voorkomen of oplossen. Maar wanneer steeds dezelfde gedachten terugkomen en het niet meer leidt tot oplossingen, noemen we dat piekeren. Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie, zegt dat de piekerstand te maken heeft met twee netwerken in ons brein. Het eerste netwerk is het defaultnetwerk, een soort ‘rustbrein’. Dit deel is oa. verantwoordelijk voor je creativiteit en je probleemoplossend vermogen. Als je rust, gaat dit defaultnetwerk ‘aan’. Vandaar dat je onder de douche vaak de meest briljante ideeën krijgt.”
“Vlakbij het defaultnetwerk zit het netwerk waar oa. schuldgevoel en zelfreflectie gereguleerd worden. Als je in de piekerstand schiet, komen die twee netwerken met elkaar in contact. Een klein beetje kortsluiting, zou je het kunnen noemen. Want een ‘normaal’ probleem krijgt ineens een negatieve emotionele lading”, vertelt Jenneken.
Hoe kan het dat we ’s nachts vaker piekeren dan overdag?
Je wordt ’s nachts wakker en denkt ineens aan wat je 5 jaar geleden tegen een vriend zei. Niet belangrijk, maar voor je het weet lig je er een paar uur over te piekeren. Jenneken: “Het deel in onze hersenen waar emoties en gedachten gereguleerd worden, is ’s nachts minder actief. Dat is maar goed ook, anders zou je niet kunnen slapen. Ook daalt ’s nachts je bloeddruk, vertraagt je ademhaling en komen er allerlei hormonale processen op gang. In ruststand wordt dus ook je defaultnetwerk geactiveerd: dat zorgt ervoor dat de controle op angstgebieden een stuk minder is. De rem is eraf. Daardoor lijken problemen en angsten ’s nachts veel groter dan overdag.”
Gouden tips tegen piekeren
Jenneken: “We besteden tegenwoordig veel tijd aan het denken over de toekomst, het verleden of hoe het nu ‘zou moeten zijn’. En dat in een hoge snelheidstrein waarin alles direct MOET. Een klein beetje nadenken, zorgen of zenuwen werkt motiverend: daar is op zich niks mee en daar is prima mee te leven. Mijn tip: leef niet ‘snel snel’ maar doe iets mindful: met zorg en aandacht. De afwas bijvoorbeeld. Probeer dat zonder jezelf in je hoofd kritiek te geven of erover te oordelen. Want dan activeer je het denken weer.”
Houd een dagboek bij
Mensen die een (video/audio)dagboek bijhouden, zijn gelukkiger en piekeren minder. Logisch, want door je zorgen van je af te schrijven/praten, gebeuren er een aantal dingen die piekeren verminderen. “Door het op te schrijven, word je gedwongen om je gedachten te ordenen. Zo worden je zorgen inzichtelijker, overzie je de situatie beter en heb je een sterker gevoel van controle. En omdat je gedachten ergens genoteerd zijn, durft je brein ze los te laten. Je onderbewuste kan erop vertrouwen dat je ze niet zult vergeten”, vertelt Jenneken. Iets om te onthouden! 
Een anti-piekerlijstje voor ’s nachts
Betrap je jezelf op nachtelijk piekeren? Tijd om daarmee te stoppen. Als je jezelf de volgende vragen stelt, kun je je gedachten misschien een plekje geven:
1 Als ik zo denk/doe, helpt dit mij dan verder?
2 Wat bereik ik door zo te denken/te doen? Lost dit mijn probleem op?
3 Welke ervaring kan ik hierdoor opdoen?
4 Kan ik door deze gedachte/gedrag iets ergs voorkomen, of komen dingen zoals ze komen?
5 Is er hard bewijs voor deze gedachte of gedrag?
6 Wat is het ergste dat kan gebeuren? Hoe groot is die kans?
7 Weet ik zeker dat het niet lukt?
Mediatips
– Boekentip: piekeren van Ad Kerkhof. Een zelfhulpboek met oefeningen om het piekeren te beperken.
– App-tip: MyLife Meditation: meditate, relax & sleep better. Een award-winnende meditatie- en mindfulness-app. Deze app laat je kennismaken met de basisbeginselen van mindfulness. Je leert gedachten en emoties herkennen en oefent met mediteren om totale ontspanning te bereiken. Heel fijn als je nachtelijke piekersessies wilt stoppen.
Tekst door: Janinke Ebbendorf
